Rehber

Evde Yapılabilecek Eğlenceli ve Öğretici Bilim Deneyleri | Çocuklar İçin

Günlük malzemelerle kolayca uygulayabileceğiniz, çocukların bilime olan merakını artıran deneyler. Her yaştan meraklı için eğlenceli ve öğretici aktiviteler.

Yayınlanma tarihi Son güncelleme

Görsel Tanıtım

Mavi eldivenli bilim insanı deney için sıvı ekliyor
Beyaz önlüklü iki bilim insanı kimyasallarla çalışıyor.
Beyaz önlüklü bilim insanları deney tüpleriyle çalışıyor
Beyaz önlüklü bilim insanı lavaboda çalışıyor
Beyaz önlüklü bilim insanları renkli sıvılarla deney yapıyor.
Beyaz önlüklü bilim insanı deney tüpleriyle deney yapıyor.
Formüllerle dolu masada çalışan laboratuvar önlüklü bilim insanı
Laboratuvarda ekipmanlarla çalışan bilim insanı.
Sınıfta bilim deneyi yapan öğretmen ve öğrenci
Beyaz önlüklü bilim insanları deney tüpleriyle çalışıyor
Laboratuvarda tıbbi ekipmanlarla çalışan bilim insanı
Beyaz önlük giymiş çocuklar bilim deneyi yapıyor
Laboratuvarda deney yapan profesör ve öğrenci
Beyaz önlüklü bilim insanı deney tüpleriyle deney yapıyor.
Beyaz önlüklü bilim insanları deney tüpleriyle deney yapıyor
Laboratuvar önlüklü genç çocuk ve yaşlı adam deney yapıyor
Laboratuvarda deney tüpleriyle çalışan bilim insanı
Sınıfta bilim deneyi yapan öğretmen ve öğrenci
Laboratuvarda deney yapan bilim insanı ve çocuk
Koyu kumaş üzerinde eski kimya kitapları ve laboratuvar cam eşyaları
Photo by Gabriela on Unsplash

Beklenti

"Çocukluğumdan beri etrafımdaki dünyanın sırlarını çözmeye bayılırdım. Bir gün, kendi çocuklarıma da bu merak aşısını yapmak istedim. İnternette gördüğüm renkli köpük deneyi dikkatimi çekti. 'Acaba biz de yapabilir miyiz?' diye düşünürken, içimdeki çocuk heyecanla yerinde duramıyordu. Hemen mutfağa koştum - karbonat, sirke ve birkaç damla gıda boyası... Ne kadar da basit görünüyordu!

Çocuklarımın gözlerindeki o meraklı bakışları hayal ettikçe içim kıpır kıpır oldu. 'Ya beğenmezlerse?' diye bir an için endişelensem de, 'Denemekten ne çıkar?' diyerek kolları sıvadım. Türk aile geleneğinde olduğu gibi, büyüklerin tecrübelerini küçüklere aktarmak en güzel öğrenme yolu değil miydi zaten?"

Daldırma

"İlk damla sirkeyi eklediğimde olanları unutamam! Köpükler bir volkan gibi fışkırmaya başladığında, kızımın 'Anne, bu sihir mi?' diye haykırışı kulaklarımda çınlıyor hâlâ. O an, sıradan bir mutfak malzemesinin böylesine büyüleyici bir dönüşüm geçirebileceğine hem ben hem de çocuklarım hayretler içinde kalmıştık.

Deneylerimiz giderek renklendi. Türk kahvemizin telvesiyle yaptığımız resimler, zeytinyağlı su deneyindeki renk dansı... Her biri bizim için birer keşif yolculuğuna dönüştü. Çocuklarım artık 'Bugün neyi çözeceğiz anne?' diye sorar oldu. Hatta bir gün, 'Anne, biz şimdi bilim insanı olduk değil mi?' diye sorması yüreğimi ısıttı. İşte o an, bu küçük deneylerin onların dünyasında ne kadar büyük yer edindiğini anladım."

Yansıtma

"Bu deneyler sadece çocuklarım için değil, benim için de yeni bir pencere açtı. Günlük hayatın koşuşturmacasında unuttuğum 'merak etme' duygusunu yeniden keşfettim. Artık pazarda gördüğümüz her sebze-meyve, mutfaktaki her malzeme potansiyel bir deney malzemesi gözüyle bakıyoruz.

En güzeli de çocuklarımın 'neden' ve 'nasıl' soruları sormaya başlaması oldu. 'Anne, gök neden mavi?', 'Yağmur nasıl yağıyor?' gibi soruları duymak, onların dünyayı anlama çabalarını görmek paha biçilemez. Bu deneyler sayesinde sadece bilim öğrenmedik, ailece kaliteli zaman geçirmenin, birlikte öğrenmenin keyfini çıkardık. Şimdi her hafta sonu 'Bilim Zamanı' için sabırsızlanıyoruz. Kim bilir, belki de içlerinden biri geleceğin Aziz Sancar'ı olacak!"

Çocukların doğal merakını besleyerek öğrenme isteklerini kamçılar. 'Acaba neden?' sorusunu sormayı öğrenirler.
Deney-gözlem yapma, hipotez kurma ve sonuçları analiz etme becerilerini geliştirir.
Detayları fark etme ve yorumlama yeteneklerini güçlendirir.
Birlikte geçirilen kaliteli zaman, aile içi iletişimi kuvvetlendirir.
Karşılaşılan sorunlara farklı çözüm yolları üretmeyi öğretir.
Başarma duygusu çocukların kendilerine olan güvenini pekiştirir.
Soyut kavramları somutlaştırarak öğrenmeyi keyifli hale getirir.
  1. Yaş grubunuza uygun basit bir deney seçin (örneğin: renkli süt deneyi)
  2. Gerekli tüm malzemeleri önceden hazırlayın
  3. Çocuğunuzla birlikte deneyin adımlarını konuşun
  4. Güvenlik kurallarını eğlenceli bir dille anlatın
  5. Deneyi adım adım birlikte uygulayın
  6. Gözlemlerinizi not alın ve tartışın
  7. Farklı değişkenlerle denemeler yapın
  • Temel mutfak malzemeleri (karbonat, sirke, gıda boyası, sıvı yağ)
  • Güvenlik ekipmanları (eldiven, gözlük, önlük)
  • Geniş ve düz bir çalışma yüzeyi
  • Temizlik malzemeleri (kağıt havlu, bez, sünger)
  • Sabır ve merak duygusu
  • Gözlem defteri ve kalem
  • İnternet bağlantısı (video anlatımlar için)

- Tüm deneyler yetişkin gözetiminde yapılmalıdır - Kimyasal maddelerle çalışırken eldiven ve gözlük kullanılmalıdır - Küçük parçalar yutma tehlikesine karşı 3 yaş altı çocuklardan uzak tutulmalıdır - Alerjik reaksiyon riskine karşı malzemeler önceden kontrol edilmelidir - Deney sonrası eller bol su ve sabunla yıkanmalıdır - Özel gereksinimli çocuklar için uyarlamalar yapılabilir

3-5 yaş için duyusal deneyler (renk karışımları, dokunma duyusuna hitap eden aktiviteler), 6-9 yaş için basit kimyasal reaksiyonlar, 10+ yaş için ise daha karmaşık deneyler uygundur.
Hayır, çoğu temel deney için evde bulunan malzemeler yeterlidir. Sirke, karbonat, gıda boyası, sıvı yağ gibi günlük mutfak malzemeleriyle birçok deney yapılabilir.
Her zaman yetişkin gözetimi şarttır. Kimyasal maddelerle çalışırken eldiven ve gözlük kullanın. Açık alev içeren deneyleri sadece yetişkinler yapmalıdır. Deney öncesi güvenlik kurallarını mutlaka okuyun.
Deneyi daha eğlenceli hale getirmek için renkli malzemeler kullanın veya hikayeleştirme yapın. Çocuğunuzun ilgisini çekecek farklı deneylere yönelebilirsiniz. Önemli olan zorlamadan, eğlenerek öğrenmelerini sağlamaktır.
Bilim deneyleri, çocukların fen bilimleri, matematik ve mühendislik alanlarında temel kavramları anlamalarına yardımcı olur. Aynı zamanda gözlem yapma, analiz etme ve sonuç çıkarma gibi temel bilimsel süreç becerilerini geliştirir.
Haftada bir gün düzenli olarak deney saati yapabilirsiniz. Önemli olan süreklilik ve çocuğunuzun ilgisini canlı tutmaktır. Yoğun programınıza göre ayda iki kez bile olsa düzenli aralıklarla devam etmek faydalı olacaktır.
Bilimde başarısızlık yoktur, sadece öğrenme fırsatları vardır. Deney beklediğiniz gibi gitmediyse, nedenini birlikte araştırın. Hatalardan ders çıkarmak da önemli bir öğrenme sürecidir.
Her deney sonrası gözlemlerinizi not alın. Çocuğunuzla birlikte 'Ne oldu?', 'Neden oldu?', 'Başka ne olabilirdi?' gibi sorular üzerine konuşun. Deney defteri tutmak da ilerlemeyi görmek için faydalı olacaktır.
Kimyasalları lavaboya dökmek yerine uygun şekilde atın. Mümkün olduğunca doğal ve geri dönüştürülebilir malzemeler kullanın. Tek kullanımlık plastikler yerine yeniden kullanılabilir kaplar tercih edin.
Mutfak veya banyo gibi kolay temizlenebilir bir alan idealdir. Masanın üzerine örtü sererek başlayabilirsiniz. Açık havada yapılabilecek deneyler için balkon veya bahçe de kullanılabilir.
İlgi alanlarına göre farklı temalarda deneyler deneyin. Örneğin, yemek yapmayı seviyorsa mutfak bilimi deneyleri, dışarı çıkmayı seviyorsa doğa gözlemleri yapabilirsiniz. Önemli olan zorlamadan, eğlenceli bir şekilde yaklaşmaktır.
TÜBİTAK yayınları, okul öncesi ve ilköğretim düzeyi için güvenilir kaynaklardır. Ayrıca üniversitelerin çocuk üniversiteleri ve bilim merkezlerinin web sitelerindeki etkinlik önerilerini takip edebilirsiniz. YouTube'da güvenilir bilim kanallarını tercih edin.

Hadi, ilk deneyimize başlayalım ve bilimin büyüleyici dünyasına adım atalım!