คู่มือ

ฝึกการหายใจอย่างมีสติ: วิธีง่ายๆ สไตล์ไทย สู่ความสงบภายใน

การฝึกหายใจอย่างมีสติเป็นศาสตร์โบราณที่ช่วยให้จิตใจจดจ่ออยู่กับปัจจุบัน เหมาะสำหรับชีวิตที่วุ่นวาย

เผยแพร่เมื่อ อัปเดตล่าสุดเมื่อ

บทนำภาพ

ผู้หญิงนั่งสมาธิขัดสมาธิบนพื้น
ผู้หญิงนั่งสมาธิขัดสมาธิบนพื้นที่บ้าน
ผู้ชายฝึกโยคะในห้องนั่งเล่น
ผู้หญิงนั่งสมาธิในท่าดอกบัวบนเสื่อ
ชายนั่งบนโต๊ะสวมหูฟัง
ชายนั่งบนก้อนหินฝึกโยคะ
ผู้หญิงนั่งบนชายหาดตอนพระอาทิตย์ตก
ผู้ชายสวมเสื้อเชิ้ตสีขาวและเนคไท นั่งขัดสมาธิ
ผู้หญิงกำลังสวดมนต์และนั่งบนหาดทรายในเวลากลางวัน
ผู้หญิงนั่งในท่าโยคะหลับตา
หญิงสาวนั่งสมาธิบนพื้นที่บ้าน
ผู้ชายนั่งบนท่อนไม้ในป่า
ผู้หญิงนั่งสมาธิบนโซฟาพร้อมหูฟัง
ผู้ชายในเสื้อสีดำและกางเกงสีน้ำเงินนั่งบนชายหาดในเวลากลางวัน
ผู้ชายนั่งอยู่บนโขดหินริมทะเล
Photo by Matt Busse on Unsplash
ผู้ชายเปลือยท่อนบนสวมกางเกงขาสั้นสีน้ำตาลนั่งบนหินใกล้ทะเลในเวลากลางวัน
ผู้ชายสวมเสื้อกั๊กสีแดงนั่งบนหญ้า
ชายนั่งบนก้อนหินริมแม่น้ำ
Photo by TONG KBP on Unsplash
ผู้ชายใส่เสื้อยืดคอกลมสีน้ำตาลนั่งบนท่อนไม้
ผู้ชายในเสื้อฮู้ดสีดำนั่งบนพื้นหลังสีดำ

ความคาดหวัง

เมื่อวานหลังจากเลิกงานที่แสนเคร่งเครียด ฉันนึกถึงคำแนะนำของคุณหมอเรื่องการฝึกหายใจอย่างมีสติ ตัดสินใจลองทำดูสักตั้ง ถึงแม้จะไม่ค่อยมีเวลาเพราะต้องดูแลลูกๆ แต่คิดว่าคงไม่เสียหายอะไรถ้าจะลองสักห้านาที จัดพื้นที่มุมเล็กๆ ในห้องนอน วางหมอนรองนั่งแบบที่เคยเห็นในวัด รู้สึกตื่นเต้นเหมือนตอนเด็กๆ ที่จะได้ลองทำอะไรใหม่ๆ

การดื่มด่ำ

หลับตาเบาๆ เริ่มต้นด้วยการหายใจเข้าลึกๆ ผ่านจมูก รู้สึกถึงความเย็นของลมที่กระทบปลายจมูก เหมือนลมเย็นๆ ยามเช้าที่พัดผ่านสวนหลังบ้าน ได้ยินเสียงนางนวลแกลบร้องเบาๆ จากแม่น้ำที่อยู่ไกลออกไป รู้สึกถึงท้องขยายตัวเหมือนลูกโป่งที่ค่อยๆ พองขึ้น จังหวะการหายใจสอดประสานกับเสียงนาฬิกาไม้เก่าๆ ที่คุณยายให้มา ความคิดต่างๆ เริ่มลอยเข้ามาเรื่องงานที่ค้าง เรื่องลูกที่โรงเรียน แต่พยายามดึงสติกลับมาที่ลมหายใจเหมือนที่พระอาจารย์สอนในรายการธรรมะทางทีวี

การไตร่ตรอง

เสียงนาฬิกาดังบอกว่าครบ 5 นาทีแล้ว รู้สึกสดชื่นเหมือนได้นอนหลับลึก ตอนแรกคิดว่าแค่ 5 นาทีจะช่วยอะไรได้ แต่กลับรู้สึกผ่อนคลายมากกว่าการนั่งดูทีวีทั้งคืน ตัดสินใจว่าจะตื่นให้เช้ากว่าปกติสักครึ่งชั่วโมงเพื่อฝึกการหายใจทุกวัน อย่างน้อยก็เพื่อสุขภาพใจที่ดีขึ้น แถมยังเป็นตัวอย่างที่ดีให้ลูกๆ ได้เห็นว่าคุณแม่อยากมีสุขภาพจิตที่ดีด้วย

ช่วยลดฮอร์โมนคอร์ติซอลที่เป็นสาเหตุของความเครียด จากการศึกษาพบว่าช่วยลดความเครียดได้อย่างมีนัยสำคัญ
ฝึกให้จิตจดจ่ออยู่กับปัจจุบัน เหมาะสำหรับนักเรียนและคนทำงานที่ต้องการเพิ่มประสิทธิภาพ
ช่วยให้ระบบประสาทผ่อนคลาย หลับง่ายและตื่นมาสดชื่น
ฝึกให้รู้เท่าทันอารมณ์ตัวเอง เหมือนมีสติอยู่ตลอดเวลา
การหายใจลึกๆ ช่วยให้หัวใจทำงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น
การหายใจลึกช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทพาราซิมพาเทติกที่เกี่ยวข้องกับการย่อยอาหาร
ช่วยลดการอักเสบในร่างกายและเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน
  1. หามุมสงบในบ้านหรือที่ทำงาน
  2. นั่งขัดสมาธิหรือนั่งบนเก้าอี้ในท่าที่สบาย หลังตรง
  3. หลับตาเบาๆ เริ่มต้นด้วยการหายใจเข้าทางจมูกช้าๆ นับ 1-4
  4. กลั้นหายใจเล็กน้อย นับ 1-2
  5. หายใจออกทางปากช้าๆ นับ 1-6
  6. ทำซ้ำต่อเนื่องเป็นเวลา 5-10 นาที
  7. เมื่อจบการฝึก ให้ค่อยๆ ลืมตาและสังเกตความรู้สึกของร่างกาย
  • สถานที่สงบ เช่น ห้องนอนหรือระเบียงบ้าน
  • หมอนรองนั่งหรือเก้าอี้ที่สบาย
  • เสื้อผ้าที่ใส่สบายไม่รัดรูป
  • เวลา 5-10 นาทีโดยไม่มีสิ่งรบกวน
  • จิตใจที่พร้อมจะฝึกฝน

การฝึกหายใจอย่างมีสติปลอดภัยสำหรับคนส่วนใหญ่ แต่หากมีอาการวิงเวียน ควรหยุดพักทันที ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพควรปรึกษาแพทย์ก่อนฝึก

แนะนำให้ฝึกวันละ 1-2 ครั้ง ครั้งละ 5-10 นาที จะเห็นผลชัดเจนเมื่อฝึกต่อเนื่องเป็นเวลา 2 สัปดาห์ขึ้นไป
ให้หยุดพักทันที นั่งพักสักครู่จนกว่าอาการจะดีขึ้น แล้วค่อยเริ่มใหม่ด้วยการหายใจที่เบาลง
ฝึกได้ แต่ควรปรับเวลาให้สั้นลงเหลือ 2-3 นาที และมีผู้ใหญ่คอยดูแล
ไม่จำเป็น นั่งบนเก้าอี้หรือนอนหงายก็ได้ ขอแค่รู้สึกสบายตัว
ช่วยบรรเทาอาการได้ แต่ควรฝึกควบคู่กับการรักษาทางการแพทย์
ฝึกได้ โดยอาจหายใจสั้นๆ 3-5 ลมหายใจเพื่อคลายเครียด
มีแอปพลิเคชันฝึกการหายใจหลายตัวที่รองรับภาษาไทย
ช่วงเช้าหลังตื่นนอนหรือก่อนนอนจะได้ผลดี แต่สามารถฝึกได้ทุกเวลาที่สะดวก
ปรับท่าทางให้หลังตรงและผ่อนคลาย หรือปรึกษาแพทย์หากมีปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ
ได้ดีมาก โดยเฉพาะโยคะหรือไทเก๊ก ที่มีการผสมผสานการหายใจเข้ากับท่าทาง
มีหลายวิธี เช่น การหายใจแบบกล่อง (Box Breathing) หรือการหายใจแบบสลับรูจมูก (Nadi Shodhana)
จากการศึกษาพบว่าการฝึกหายใจลึกๆ เป็นประจำช่วยลดความดันโลหิตได้ในระยะยาว

มาเริ่มฝึกการหายใจอย่างมีสติกันเถอะ