คู่มือ

การมีสติและการทำสมาธิ | เริ่มต้นฝึกสติง่ายๆ ด้วยตัวเองได้ทุกวัน

เรียนรู้เทคนิคการมีสติและการทำสมาธิที่เหมาะกับทุกคน ทุกวัย ทุกสถานที่ เพื่อพัฒนาความสงบภายในและคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

เผยแพร่เมื่อ อัปเดตล่าสุดเมื่อ

บทนำภาพ

วัดสีน้ำตาลและดำ
ผู้ชายสวมเสื้อคอกลมยืนอยู่บนสนามหญ้าในภาพขาวดำ
ภาพเงาของผู้หญิงบนท้องฟ้ายามพระอาทิตย์ตก
รูปปั้นพระพุทธรูปนั่งพร้อมกล้วยในตะกร้า
บุคคลหนึ่งนั่งอยู่บนเนินเขาที่มองเห็นทะเล
Photo by sammy swae on Unsplash
โคมไฟหินในสวนที่สงบร่มรื่น
Photo by tones yo on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปเก่าแก่นั่งสมาธิอยู่กลางแจ้ง
ดอกบัวสีชมพูในสระน้ำ
หินกองเรียงกันบนก้อนหินในยามพระอาทิตย์ตก
Photo by Valentin on Unsplash
ผู้หญิงสวมเสื้อลายขาวดำและกางเกงยีนส์สีน้ำเงินนั่งบนสนามหญ้า
พระพุทธรูปสีทองประดิษฐานอยู่บนหลังคา
ห้องที่มีพรมปูพื้น
พระพุทธรูปองค์เล็กประดิษฐานอย่างสง่างามในสวน
ท่อนไม้ขนาดใหญ่วางอยู่กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินไม้กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินกลางป่าที่รายล้อมด้วยต้นไม้มากมาย
Photo by Remedy on Unsplash
บ้านนกกลางสวน
Photo by Felix Ngo on Unsplash
สวนที่มีน้ำพุและรูปปั้น
Photo by Felix Ngo on Unsplash
หญิงสาวหนุนแขนพักผ่อน
Photo by vivek on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปอยู่หน้ากอไม้
วัดสีน้ำตาลและดำ
ผู้ชายสวมเสื้อคอกลมยืนอยู่บนสนามหญ้าในภาพขาวดำ
ภาพเงาของผู้หญิงบนท้องฟ้ายามพระอาทิตย์ตก
รูปปั้นพระพุทธรูปนั่งพร้อมกล้วยในตะกร้า
บุคคลหนึ่งนั่งอยู่บนเนินเขาที่มองเห็นทะเล
Photo by sammy swae on Unsplash
โคมไฟหินในสวนที่สงบร่มรื่น
Photo by tones yo on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปเก่าแก่นั่งสมาธิอยู่กลางแจ้ง
ดอกบัวสีชมพูในสระน้ำ
หินกองเรียงกันบนก้อนหินในยามพระอาทิตย์ตก
Photo by Valentin on Unsplash
ผู้หญิงสวมเสื้อลายขาวดำและกางเกงยีนส์สีน้ำเงินนั่งบนสนามหญ้า
พระพุทธรูปสีทองประดิษฐานอยู่บนหลังคา
ห้องที่มีพรมปูพื้น
พระพุทธรูปองค์เล็กประดิษฐานอย่างสง่างามในสวน
ท่อนไม้ขนาดใหญ่วางอยู่กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินไม้กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินกลางป่าที่รายล้อมด้วยต้นไม้มากมาย
Photo by Remedy on Unsplash
บ้านนกกลางสวน
Photo by Felix Ngo on Unsplash
สวนที่มีน้ำพุและรูปปั้น
Photo by Felix Ngo on Unsplash
หญิงสาวหนุนแขนพักผ่อน
Photo by vivek on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปอยู่หน้ากอไม้
วัดสีน้ำตาลและดำ
ผู้ชายสวมเสื้อคอกลมยืนอยู่บนสนามหญ้าในภาพขาวดำ
ภาพเงาของผู้หญิงบนท้องฟ้ายามพระอาทิตย์ตก
รูปปั้นพระพุทธรูปนั่งพร้อมกล้วยในตะกร้า
บุคคลหนึ่งนั่งอยู่บนเนินเขาที่มองเห็นทะเล
Photo by sammy swae on Unsplash
โคมไฟหินในสวนที่สงบร่มรื่น
Photo by tones yo on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปเก่าแก่นั่งสมาธิอยู่กลางแจ้ง
ดอกบัวสีชมพูในสระน้ำ
หินกองเรียงกันบนก้อนหินในยามพระอาทิตย์ตก
Photo by Valentin on Unsplash
ผู้หญิงสวมเสื้อลายขาวดำและกางเกงยีนส์สีน้ำเงินนั่งบนสนามหญ้า
พระพุทธรูปสีทองประดิษฐานอยู่บนหลังคา
ห้องที่มีพรมปูพื้น
พระพุทธรูปองค์เล็กประดิษฐานอย่างสง่างามในสวน
ท่อนไม้ขนาดใหญ่วางอยู่กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินไม้กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินกลางป่าที่รายล้อมด้วยต้นไม้มากมาย
Photo by Remedy on Unsplash
บ้านนกกลางสวน
Photo by Felix Ngo on Unsplash
สวนที่มีน้ำพุและรูปปั้น
Photo by Felix Ngo on Unsplash
หญิงสาวหนุนแขนพักผ่อน
Photo by vivek on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปอยู่หน้ากอไม้
วัดสีน้ำตาลและดำ
ผู้ชายสวมเสื้อคอกลมยืนอยู่บนสนามหญ้าในภาพขาวดำ
ภาพเงาของผู้หญิงบนท้องฟ้ายามพระอาทิตย์ตก
รูปปั้นพระพุทธรูปนั่งพร้อมกล้วยในตะกร้า
บุคคลหนึ่งนั่งอยู่บนเนินเขาที่มองเห็นทะเล
Photo by sammy swae on Unsplash
โคมไฟหินในสวนที่สงบร่มรื่น
Photo by tones yo on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปเก่าแก่นั่งสมาธิอยู่กลางแจ้ง
ดอกบัวสีชมพูในสระน้ำ
หินกองเรียงกันบนก้อนหินในยามพระอาทิตย์ตก
Photo by Valentin on Unsplash
ผู้หญิงสวมเสื้อลายขาวดำและกางเกงยีนส์สีน้ำเงินนั่งบนสนามหญ้า
พระพุทธรูปสีทองประดิษฐานอยู่บนหลังคา
ห้องที่มีพรมปูพื้น
พระพุทธรูปองค์เล็กประดิษฐานอย่างสง่างามในสวน
ท่อนไม้ขนาดใหญ่วางอยู่กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินไม้กลางป่า
Photo by Remedy on Unsplash
ทางเดินกลางป่าที่รายล้อมด้วยต้นไม้มากมาย
Photo by Remedy on Unsplash
บ้านนกกลางสวน
Photo by Felix Ngo on Unsplash
สวนที่มีน้ำพุและรูปปั้น
Photo by Felix Ngo on Unsplash
หญิงสาวหนุนแขนพักผ่อน
Photo by vivek on Unsplash
รูปปั้นพระพุทธรูปอยู่หน้ากอไม้

ความคาดหวัง

หลายปีที่ผ่านมา ฉันเป็นคนคิดมากและเครียดอยู่เสมอ จนวันหนึ่งแม่บอกว่า 'ลูกเอ๋ย ใจเป็นนาย กายเป็นบ่าว' ฉันเลยตัดสินใจลองฝึกสติดู เริ่มจากแค่ห้านาทีตอนตื่นนอน ถึงจะไม่ค่อยเข้าใจว่ามันจะช่วยยังไง แต่ก็อยากลองดูสักตั้ง

การดื่มด่ำ

เช้าวันแรกที่ฝึก ฉันนั่งขัดสมาธิบนหมอนใบโปรด หลับตาแล้วฟังเสียงนาฬิกาเรือนเก่าที่คุณปู่ซื้อมา เสียงติ๊กต๊อกดังเป็นจังหวะเหมือนกำลังนับลมหายใจให้ กลิ่นน้ำหอมตะไคร้จากน้ำมันหอมระเหยที่จุดไว้ลอยมาเบาๆ ใจที่ว้าวุ่นเริ่มสงบลงเหมือนน้ำนิ่ง ถึงแม้บางทีความคิดจะลอยไปเรื่องงานที่ค้าง แต่ก็ค่อยๆ ดึงสติกลับมาใหม่

การไตร่ตรอง

ผ่านไปหนึ่งเดือน ฉันสังเกตว่าตัวเองใจเย็นขึ้น แม่ยังทักว่าทำไมดูยิ้มแย้มแจ่มใส รู้สึกขอบคุณสิ่งเล็กๆ รอบตัวมากขึ้น แม้แต่รสชาติข้าวเช้าที่เคยกินทุกวันก็รู้สึกอร่อยขึ้น การฝึกสติไม่ใช่แค่การนั่งหลับตา แต่มันสอนให้เราอยู่กับปัจจุบัน รู้สึกถึงลมหายใจ และมีสติในทุกย่างก้าวของชีวิต

การวิจัยจากมหาวิทยาลัยมหิดลพบว่าการฝึกสติช่วยลดระดับคอร์ติซอล ฮอร์โมนความเครียดได้ถึง 14% ภายใน 8 สัปดาห์
ช่วยเพิ่มความสามารถในการจดจ่อได้นานขึ้นถึง 16% และเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของสมองส่วนความจำ
ผู้ที่ฝึกสติเป็นประจำมีคุณภาพการนอนที่ดีขึ้น หลับเร็วขึ้น 30% และตื่นขึ้นมารู้สึกสดชื่น
การฝึกสติช่วยกระตุ้นการทำงานของสมองส่วนที่เกี่ยวข้องกับความสุข ลดอาการซึมเศร้าได้ถึง 31%
ช่วยให้เข้าใจอารมณ์ของตนเองและผู้อื่นมากขึ้น สื่อสารได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ช่วยเพิ่มผลผลิตในการทำงานได้ถึง 20% จากการวิจัยของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
ช่วยให้เข้าใจความคิดและอารมณ์ของตัวเองได้ดีขึ้น รู้เท่าทันความรู้สึกที่เกิดขึ้น
การวิจัยพบว่าการฝึกสติช่วยเพิ่มเซลล์เม็ดเลือดขาวที่ทำหน้าที่ต่อสู้กับเชื้อโรค
  1. หาเวลาที่เหมาะสมในแต่ละวัน อาจเป็นตอนเช้าหลังตื่นนอนหรือก่อนนอน
  2. เลือกมุมสงบในบ้านที่ไม่มีคนรบกวน อาจจุดเทียนหรือธูปหอมเล็กน้อย
  3. นั่งในท่าที่สบาย หลังตรงแต่ไม่เกร็ง อาจนั่งขัดสมาธิหรือนั่งบนเก้าอี้
  4. เริ่มต้นด้วยการสังเกตลมหายใจเข้าออก 5-10 ลมหายใจ
  5. เมื่อใจลอย ค่อยๆ นำความสนใจกลับมาที่ลมหายใจเหมือนพายเรือกลับเข้าฝั่ง
  6. เริ่มจากวันละ 5 นาที แล้วค่อยๆ เพิ่มเวลาขึ้นเรื่อยๆ
  7. จบการฝึกด้วยการขอบคุณตัวเองที่ให้เวลากับตัวเองในวันนี้
  • สถานที่สงบและอากาศถ่ายเทสะดวก
  • เบาะรองนั่งหรือหมอนรองนั่งที่สบาย
  • เสื้อผ้าหลวมสบาย ไม่รัดแน่น
  • เวลา 5-15 นาทีต่อวัน
  • ทัศนคติที่เปิดกว้าง
  • น้ำดื่มสะอาดไว้ข้างตัว
  • ผ้าผืนบางสำหรับคลุมไหล่ถ้าหนาว

การฝึกสติและการทำสมาธิโดยทั่วไปปลอดภัยสำหรับทุกคน แต่หากมีอาการวิตกกังวลหรือมีประวัติโรคทางจิตเวช ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มฝึก

ไม่จำเป็นค่ะ สามารถนั่งบนเก้าอี้หรือนอนราบก็ได้ สิ่งสำคัญคือความสบายและหลังตรง
ช่วงเช้าหลังตื่นนอนเป็นเวลาที่ดี เพราะสมองยังปลอดโปร่ง หรือก่อนนอนช่วยให้นอนหลับสบายขึ้น
บางคนอาจรู้สึกผ่อนคลายทันที แต่ผลลัพธ์ที่ชัดเจนมักเกิดขึ้นหลังจากฝึกต่อเนื่อง 2-4 สัปดาห์
เป็นเรื่องปกติมากค่ะ ไม่ต้องกังวล แค่สังเกตว่าความคิดเกิดขึ้น แล้วค่อยๆ นำความสนใจกลับมาที่ลมหายใจ
ไม่จำเป็นค่ะ อาจลืมตาเล็กน้อยหรือจ้องจุดใดจุดหนึ่งก็ได้
มีหลายแอปดีๆ เช่น Headspace, Calm, หรือ Insight Timer ที่มีทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ
ฝึกได้ค่ะ โดยอาจปรับเวลาให้สั้นลงและใช้เทคนิคที่เหมาะสมกับวัย
อาจเป็นเพราะร่างกายผ่อนคลายหรือพักผ่อนไม่เพียงพอ ลองลุกเดินสักพักหรือฝึกตอนตื่นนอนใหม่ๆ
การนับเป็นเพียงเทคนิคหนึ่ง ถ้ารู้สึกว่าทำให้เครียด สามารถแค่สังเกตลมหายใจโดยไม่ต้องนับก็ได้
ลองนั่งพิงผนังหรือใช้เก้าอี้ที่รองรับหลังได้ดี และตรวจสอบท่าทางให้ถูกต้อง
การฝึกสม่ำเสมอจะได้ผลดีที่สุด แต่ถ้าวันไหนไม่สะดวกก็ไม่เป็นไร อย่าเครียดกับมัน
การมีสติคือการตระหนักรู้ในปัจจุบัน ไม่ใช่การคิดมากหรือจดจ่อเกินไป จงใช้สติอย่างสมดุล
ให้รับรู้ว่าเสียงนั้นมีอยู่ แต่ไม่ต้องไปต่อต้านหรือพยายามเพิกเฉย แค่รับรู้แล้วกลับมาที่ลมหายใจ
เริ่มจาก 5-10 นาทีก่อน แล้วค่อยๆ เพิ่มเวลาขึ้นเรื่อยๆ จนถึง 20-30 นาที
ขยับปรับท่าให้สบายขึ้นได้ ไม่จำเป็นต้องฝืนท่าเดิมตลอดเวลา

เริ่มต้นฝึกสติวันนี้ เพื่อชีวิตที่สงบและเป็นสุข